ประวัติความเป็นมา
   โรงเรียนเทศบาล ๑ (เอ็งเสียงสามัคคี) ถือกำเนิดมาจาก ท่านหลีเอ็งเสียง แซ่หลี ผู้ประเมินราคาค้าแร่ของบริษัทยิบอินซอยหาดใหญ่ ซึ่งค้าแร่ดีบุกมีกำไรเป็นจำนวนมาก เพื่อน ๆ ของท่านมีพระยาศรีธรรมราช เทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราช พระพิชิตบัญชา นายยิ้ม บุญธรรม และเพื่อน ๆ อีกหลายคน ได้เสนอให้ท่านหลีเอ็งเสียง แซ่หลี สร้างสาธารณประโยชน์ให้กับเมืองหาดใหญ่ ประกอบกับขณะนั้นกระทรวงธรรมการมีโครงการสร้างโรงเรียนฝึกหัดครูประจำมณฑลนครศรีธรรมราช ท่านหลีเอ็งเสียงเห็นชอบ จึงซื้อที่ดินของตระกูล “จิระนคร” เนื้อที่ประมาณ ๒๑ ไร่ สร้างอาคารเรียน โรงฝึกงาน โรงครัว และบ้านพักครู มอบให้กับทางราชการ เพื่อจัดตั้งโรงเรียนฝึกหัดครูประกาศนียบัตรมณฑลนครศรีธรรมราช เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๒
   ต่อมากิจการโรงเรียนฝึกหัดครูต้องล้มเลิกไป โรงเรียนถูกทอดทิ้งให้ชำรุดทรุดโทรมอยู่หลายปีจึงได้เปิดเป็นโรงเรียนฝึกหัดครูขั้นต่ำ (ศึกษาหลักสูตรครูมูล) อยู่ระยะหนึ่ง แล้วยุบไปปล่อยทิ้งไว้หลายปี เจ้าของโรงเรียนหาดใหญ่วิทยาได้ขอเช่าต่อจากอำเภอหาดใหญ่ จัดตั้งเป็นโรงเรียนหาดใหญ่วิทยา หลักสูตรมัธยมศึกษา แต่ดำเนินกิจการไปได้ไม่นาน ต้องย้ายโรงเรียนไปอยู่ในตัวเมืองหาดใหญ่ เพราะในสมัยนั้นยังอยู่นอกเขตเทศบาลและห่างไกล ไม่เป็นที่นิยมของผู้ปกครองนักเรียน โรงเรียนจึงถูกทอดทิ้งไว้อีกระยะหนึ่ง
   ในปี พ.ศ. ๒๔๘๓ นายประเสริฐ กาญจนดุลย์ เป็นนายอำเภอหาดใหญ่ นายนวล บุญสนอง เป็นธรรมการอำเภอ เห็นชอบให้เปิดโรงเรียนประชาบาลเพิ่มขึ้นในตำบลคอหงส์ เนื่องจากประชากรเพิ่มมากขึ้นจึงจัดตั้งโรงเรียนประชาบาลตำบลคอหงส์ (เอ็งสียงสามัคคี) นายแดง กาญจนบูรณ์ เป็นครูใหญ่คนแรก แล้วเปลี่ยนเป็นโรงเรียนประชาบาลตำบลคอหงส์ ๔ (เอ็งเสียงสามัคคี) มีนายพิชิต สุวรรณพาณิชย์ เป็นครูใหญ่คนที่ ๒ ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นโรงเรียนบ้านโคกเสม็ดชุน (เอ็งเสียงสามัคคี) นายมานัส ป. บุญสนอง เป็นครูใหญ่คนที่ ๓ ทุกครั้งที่เปลี่ยนชื่อโรงเรียนต้องมีคำว่า “เอ็งเสียงสามัคคี” ไว้ข้างท้ายเสมอ เนื่องจากท่านหลีเอ็งเสียงไม่มีบุตรชายสืบสกุล ท่านเคยกล่าวไว้กับคณะครู เมื่อคราวมาเยี่ยมโรงเรียนว่า “โรงเรียนเอ็งเสียง...เป็นเสมือนบุตรชายที่สืบสกุลต่อไป”
   วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๖ โรงเรียนได้โอนกิจการตามมติคณะรัฐมนตรี ให้โอนโรงเรียนประชาบาลในเขตเทศบาลแก่เทศบาลทั่วประเทศ โรงเรียนจึงได้เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น โรงเรียนเทศบาล ๑ (เอ็งเสียงสามัคคี) สังกัดเทศบาลเมืองหาดใหญ่ ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา
ท่านหลีเอ็งเสียง แซ่หลี เป็นคนจีน เชื้อสายฮกเกี้ยน ได้ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน ๒๕๔๑ ณ รัฐปีนัง ประเทศมาเลเซีย โรงเรียนจึงได้กำหนดให้วันที่ ๑๙ กันยายน ของทุกปีเป็น “วันกตัญญู” เพื่อทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้กับท่านหลีเอ็งเสียง และบรรพบุรุษต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
   ในปี พ.ศ. ๒๕๔๗ โรงเรียนได้เปิดขยายโอกาสทางการศึกษาในระดับชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๑ มีนางสาวสมพร วอแสวง เป็นผู้อำนวยการสถานศึกษา และนายไพร พัฒโน เป็นนายกเทศมนตรีนครหาดใหญ่ และในปี พ.ศ. ๒๕๕๑ ได้เปิดขยายโอกาสทางการศึกษาในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔ โดยมีนายวิจิตร สารานพกุล เป็นผู้อำนวยการสถานศึกษา และดร.ไพร พัฒโน เป็นนายกเทศมนตรีนครหาดใหญ่
   ปี พ.ศ. ๒๕๖๐ คณะผู้บริหารเทศบาลนครหาดใหญ่ มีนโยบายให้โรงเรียนฯ พัฒนาไปสู่การจัดการศึกษาในระดับชั้นมัธยมศึกษาเพียงระดับเดียว โรงเรียนฯ จึงเริ่มงดรับนักเรียนในระดับ ชั้นอนุบาล และชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๖๐ จนถึงปีการศึกษา ๒๕๖๕ เป็นปีแรกที่โรงเรียนจัดการศึกษาในระดับมัธยมล้วน ปัจจุบันโรงเรียนเทศบาล ๑ (เอ็งเสียงสามัคคี) จัดการเรียนการสอนในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ – ๖ ตามหลักสูตรของกระทรวงศึกษาธิการ